Pracownia Badań nad Procesem Twórczym
Katedra Historii Literatury Polskiej XX Wieku
oraz
Katedra Antropologii Literatury i Badań Kulturowych
na Wydziale Polonistyki UJ
zapraszają do udziału w konferencji
Narracje o tworzeniu - opowieści artystów
W stronę historii historii tworzenia
Kraków, 24-25.10.2022 [data zaktualizowana]
Pisarze – a zwłaszcza poeci – najczęściej wolą dawać do zrozumienia, że tworzą w przystępie pięknego szału, pod wpływem ekstatycznej intuicji, toteż zgrozą przejęłaby ich perspektywa wpuszczenia publiczności za scenę, gdzie można by zobaczyć myśl wytężoną i chwiejną w stanie surowym, prawdziwe cele osiągane dopiero w ostatniej chwili, niezliczone błyskawice pomysłów, które nie rozwinęły się w pełni, produkty wyobraźni nierozwinięte całkowicie, ale odrzucone z rozpaczą, jako niemożliwe do przyjęcia, ostrożne selekcje i eliminacje, żmudne kreślenie i dopisywanie .
Sformułowana w roku 1846 uwaga Edgara Allana Poe identyfikuje jedną z typowych strategii pisarskich – mianowicie strategię ukrywania (przed wzrokiem czytelników) procesu twórczego, strategię chronienia (przed zaciekawieniem krytyków) intymności pisarskiej pracowni. Kultura XIX i XX wieku zna też postawę dokładnie przeciwstawną – postawę odsłaniania tego wszystkiego, co w teatralnej metaforze Poego wyobrażone zostaje pod figurą zascenia i jego maszynerii. Postawa ta realizuje się rozmaicie, w tym – poprzez budowanie autorskich relacji o twórczych działaniach.
Narracje autopoietyczne (opowieści o własnym tworzeniu) pojawiają się w prywatnej korespondencji, w dziennikach i pamiętnikach, w artykułach i esejach a także w utworach, realizujących „tradycyjne” gatunki literackie, jak powieść czy opowiadanie. Zjawisko tak rozumianego „pisarstwa autopoietycznego” zyskuje wysoką intensywność w dwudziestowiecznym modernizmie, jest też, bez wątpienia, częścią najnowszej, współczesnej nam kultury literackiej. Za sprawą literatury nowoczesnej i ponowoczesnej „narracja autopoietyczna” zyskała wielorakie funkcje, stając się praktyką twórczą, strategią komunikacyjną i promocyjną, może nawet – gatunkiem literackim. We wszystkich tych wymiarach autorskie „pisanie o tworzeniu” posiada swoją historię: sposoby i modele narracji autopoietycznej są historycznie zmienne, podlegają przemianom wraz z całą kulturą literacką, której część stanowią. Ta historia narracji autopoietycznej może być rozmaicie opowiadana.
Wśród proponowanych dotąd konceptualizacji tej problematyki pojawił się również projekt uprawiania „historii historii tworzenia”, a więc badania dziejów autorskich opowieści o akcie twórczym (por. Magdalena Popiel pt. Świat artysty. Modernistyczne estetyki tworzenia 2018). Właśnie ten projekt chcemy poddać pod dyskusję i pod krytyczną próbę realizacji w konferencyjnej debacie. Zapraszamy zatem do refleksji nad (historycznie ulokowanym i warunkowym) fenomenem „opowieści autopoietycznej”. Co istotne, zakres obserwacji chcemy poszerzyć tak, by obejmował nie tylko literaturę, lecz również działania twórcze w polu innych sztuk.
Najogólniejsze pytanie konferencji brzmi: jak zmieniały się (i jak nadal się zmieniają) uwarunkowania i style opowieści, za pomocą których artystki i artyści przedstawiają procesy twórcze.
Przykładowe obszary problemowe, możliwe do omawiania w konferencyjnych wystąpieniach:
1. Analizy i interpretacje wybranych opowieści o tworzeniu zawartych w dokumentach osobistych, esejach, utworach literackich (omówienia zjawisk słabo rozpoznanych / re-interpretacje zjawisk dotąd opisywanych).
2. Próby ujęć syntetycznych (wskazywanie i opisywanie wątków „historii historii tworzenia”) oraz komparatystycznych (studia porównawcze nad fenomenem narracji autopoietycznej).
3. Poetyki i retoryki narracji autopoietycznych.
4. Narracje autopoietyczne – między faktografią a mityzacją.
5. Artyści jako komentatorzy procesu twórczego innych artystów. Artyści jako teoretycy tworzenia
6. Czy i w jaki sposób „historia historii tworzenia” tworzy warianty kulturowej historii literatury?
7. „Historie tworzenia” pisane przez artystów sztuk plastycznych, wizualnych, artystów teatru i filmu, muzyków etc.
8. Przednowoczesne opowieści o tworzenie, narracje autopoietyczne twórców literatury dawnej.
W zależności od sytuacji epidemiologicznej, konferencja odbędzie się w trybie stacjonarnym, zdalnym lub mieszanym.
Udział w trybie stacjonarnym będzie wiązał się z opłatą konferencyjną.
Propozycje wystąpień (temat wraz z abstraktem) prosimy nadsyłać na adres mailowy:
do 15.06.2022 roku.
Konferencja jest częścią projektu „Polska kultura tekstotwórczości”, realizowanego przez Pracownię Badań nad Procesem Twórczym w ramach Humanistycznego Konsorcjum Naukowego, stworzonego przez Wydział Polonistyki UJ oraz Wydział Filologii Polskiej i Klasycznej UAM.
Serdecznie zapraszamy
Komitet organizacyjny:
prof. dr hab. Magdalena Popiel
dr hab. Mateusz Antoniuk
dr Dominika Niedźwiedź
mgr Kamil Kaczmarek
mgr Maciej Wcisło